In dit markante gebouw uit 1597 aan het Haarlemse Spaarne is sedert 1821 KZOD gevestigd, voluit: Kunst Zij Ons Doel, beroepsvereniging van beeldende kunstenaars. Deze plechtstatige naam verraadt reeds de respectabele leeftijd van deze vereniging. Ruim 199 jaar maakt KZOD, zoals wij nu zeggen, deel uit van het Haarlemse culturele leven. Prominente kunstenaars wier faam de grens van het Haarlemse ruim overschreden waren lid van KZOD, zoals Kees Verweij, zijn leermeester Frederic Henri Boot, de beeldhouwer prof Bronner, Herman Kruyder, Jan Wiegman en vele anderen.

Thans zijn er, in tegenstelling tot vroeger, ook vrouwelijke kunstenaars lid, waarmee de hegemonie van de bebaarde sigaren rokende heren voorgoed verleden tijd is. Gelijktijdig deden ook nieuwe media hun intrede; de ezel wordt nogal eens verruild voor een beeldscherm, kortom KZOD en haar leden staan midden in deze tijd.

Foto genomen door …. ter gelegenheid van 175 jaar Kunst Zij Ons Doel.

1997 had ook een bijzonder jaar kunnen zijn. Dan had men 225 jaar tekenonderwijs in Haarlem kunnen vieren. Want al in 1772 namen Haarlemse notabelen het initiatief tot het oprichten van de Teeken-academie, in navolging van steden als Amsterdam, Leiden en Den Haag. Toen speelden echter wel andere motieven een rol dan bij de oprichting van Kunst Zij Ons Doel in 1821. Er was een grote behoefte aan goed opgeleide kunstenaars, bouwkundigen en ambachtslieden die door tekenonderwijs geschoold konden worden. In een schools systeem, met klassen en prijzen, tekenden zij lange tijd naar prenten, pleisterbeelden en mansmodellen, gekleed en naakt.
Was het opvolgende Teekencollege van 1796 meer een bijeenkomst van kunstminnaren, zowel leken als beroeps, in hun crisisjaren aan het begin van de negentiende eeuw werd toch weer het prijsstelsel ingevoerd om de tekenende leden te motiveren.

In 1821 splitsten ontevreden leden zich af en werd Kunst Zij Ons Doel een feit. Het doel was naast de beoefening van de teken- en schilderkunst naar levend model, zich toe te leggen op het geven van lezingen, kunstbeschouwingen, tentoonstellingen en andere evenementen.

Foto rechts: Bestuur van KZOD in 1922. Van links naar Rechts: Van Borssum Buisman, Post, Reinier Heiloo, Henri Boot, de zaal bediende Dirk Hessels staande, voorzitter A.L.Koster, secretaris Adriaan Miolée,  Hendrik Jan Wesseling , Jan Wiegman en Heman Heuff – foto NHA

Het honderdviifenzeventig jarig bestaan is een goede aanleiding om stil te staan bij Kunst Zij Ons Doel en haar voorgangers. Aart van der Kuijl is het gelukt niet alleen de Haarlemse geschiedenis te schrijven, maar het kunstgenootschap te plaatsen in een veel bredere context. Daaruit blijkt niet alleen de grote uitstraling ver buiten de stadsgrenzen, de vernieuwende initiatieven en namen die nog niet eerder met KZOD in verband zijn gebracht, maar ook het grote plezier dat de gezamenlijke leden aan het tekenen in de Waag hebben en hebben gehad. Dat tegelijkertijd met het uitkomen van dit boek ook een historische overzichtstentoonstelling van het Haarlemse tekenonderwijs in Teylers Museum wordt getoond, ligt voor de hand. Als bevorderaar van kunst en wetenschap was de stichter Pieter Teyler van der Hulst ook de initiatiefnemer van KZOD ’s verre voorganger. En zoals alles wat hij ondernam ten nutte was van het algemeen, zo moest ook tekenen er zijn voor iedereen. Nog steeds vinden beroepskunstenaars van verschillende huize elkaar aan het Spaarne.

Bert Sliggers,
Hoofd Presentatie Teylers Museum

Foto rechts: Ontvangst in de Gravenzaal van het stadhuis van de vereniging KZOD (Kunst Zij Ons Doel), welke in 1921 100 jaar bestaat. Beeldcollectie Haarlem N-HA.